Het gebruik van het woord 'Goedemorgen' heeft in deze passage dus veel verschillende betekenissen die eigenlijk alleen uit de context of zelfs alleen uit de toon van het gesprek af te leiden zijn. In de Duitse vertaling wordt het met 'Einen schönen guten Morgen' vertaald en kan je dezelfde verschillende betekenissen daaraan koppelen. Ik heb echter ook een ander woord in het Duits ontdekt waarbij de betekenis compleet het tegenovergestelde kan zijn afhankelijk van context en toon, namelijk het in de eerste zin genoemde 'einstellen'.
Naar aanleiding van een Duitse podcast waar het woord 'einstellen' gebruikt werd, moest ik vanmorgen aan een passage uit de hobbit denken. Ik heb dit boek zeer lang geleden gelezen, maar toch was me een gesprek aan het begin van het boek duidelijk bij gebleven. Het is zo goed als de eerste scene; Bilbo Balings (in het Duits trouwens Bilbo Beutlin) staat in de deuropening een pijp te roken terwijl een oude man met puntige hoed en een staf in zijn hand voorbij komt. Hij begroet hem met een vriendelijke 'Goedemorgen', waarop Gandalf hem vraagt wat hij daar precies mee bedoelt: is het een observatie, een wens of wellicht een bevel? Een paragraaf later heeft Bilbo genoeg van het gesprek en probeert hij het met een gedecideerd 'Goedemorgen' tevergeefs af te kappen. Het gebruik van het woord 'Goedemorgen' heeft in deze passage dus veel verschillende betekenissen die eigenlijk alleen uit de context of zelfs alleen uit de toon van het gesprek af te leiden zijn. In de Duitse vertaling wordt het met 'Einen schönen guten Morgen' vertaald en kan je dezelfde verschillende betekenissen daaraan koppelen. Ik heb echter ook een ander woord in het Duits ontdekt waarbij de betekenis compleet het tegenovergestelde kan zijn afhankelijk van context en toon, namelijk het in de eerste zin genoemde 'einstellen'. Dit kan bijvoorbeeld betekenen: iemand aanstellen (een nieuwe werknemer), een apparaat instellen (een tv)... maar ook iets beeindigen. Die laatste betekenis wordt bijvoorbeeld gebruikt als je zegt dat de trein naar Berlijn wordt geannuleerd (Der Zug wird eingestellt). Dit vind ik dus enigzins paradoxaal. In de podcast werd gesproken over materiaal dat op een website 'eingestellt', dus beschikbaar gemaakt werd. Een website 'einstellen' betekent echter meestal dat die website dus niet meer bestaat. Zijn er Nederlandse (werk)woorden die ook afhankelijk van het gebruik min of meer tegengestelde betekenissen hebben?
0 Comments
In Duitsland zijn er procentueel meer mensen getrouwd dan in Nederland, 44% ten opzichte van 40%. Ondanks het feit dat in Nederland homoseksuele stellen ook trouwen kunnen is het totale percentage dus lager. Blijkbaar is het minder populair om te trouwen in Nederland? Het zou ook nog aan de bevolkingsopbouw kunnen liggen, maar ik verwacht dat die ongeveer gelijk is, ik heb het echter niet opgezocht. Het zou ook nog kunnen dat er in Duitsland specifieke voordelen aan het trouwen verbonden zijn. In beide landen zijn er belastingvoordelen aan het getrouwd zijn maar in Nederland kan je ook met een geregistreerd partnerschap daar aanspraak op maken terwijl dat in Duitsland lastig is. Afgelopen week zag ik op tv een aflevering van de 'Heute-Show'. Dit is een satirisch programma, een beetje in de stijl van de Daily show en Zondag met Lubach. Er werd daarin een melding gemaakt van een potentieel probleem voor twee lijsttrekkers van de populistische politieke partij de AfD (Alternative für Deutschland). Frauke Petry en Markus Pretzel zijn namelijk met elkaar getrouwd maar proberen beiden in verschillende Bundesländer in de landsparlementen te komen. Een getrouwd stel heeft normaal gesproken echter één primaire woonplaats en die kan niet in beide Bundesländer tegelijk zijn. Om je te kunnen kandideren moet je echter wel in dat specifieke Bundesland wonen. Theoretisch zou dus of de één, of de ander zich kandidaat kunnen stellen, maar niet beiden. Uiteindelijk bleek echter dat de geraadpleegde expert weliswaar gelijk had met de stelling dat de kandidaten in het Bundesland moeten wonen, maar niet dat een getrouwd stel perse hetzelfde adres moet hebben. Dat is echter een relatief recente aanvulling op het 'Bundesmeldegesetz'. Toch past het wel sterk bij de naar mijn gevoel officielere waarde die het huwelijk in Duitsland heeft ten opzichte van de situatie in Nederland. Ik heb ook eens gesolliciteerd bij het Karlsruhe Institute of Technology en daar moest ik al bij het online sollicitatieformulier verplicht aangeven of ik getrouwd was of niet. Terwijl dat toch eigenlijk totaal irrelevant is voor mijn geschiktheid voor de baan.
Laatst hier op tv een nieuw programma gezien, 'Frau Temme sucht das Glück', over een jonge vrouw die bij een verzekeringsfirma 'die Rheinische Versicherung' werkt en daar grappige en vreemde dingen meemaakt. Zij verzucht op een gegeven moment dat Duitsers overal bang voor zijn en overal een verzekering voor afgesloten hebben. Dit had ik al wel vaker gehoord hier, maar ook in Nederland wordt wel eens beweerd dat de gemiddelde Nederlander 'oververzekerd' is. Bij mij borrelt dan gelijk de vraag op: wie is er meer verzekerd, de Duitser of de Nederlander? Dit is natuurlijk niet zo makkelijk te achterhalen. Er zijn wel wat cijfers te vinden bij 'Insurance Europe', een samenwerkingsverband van nationale europese verzekerings belangenverenigingen. Zo werd er in 2015 in Nederland gemiddeld ~4300 euro per persoon aan verzekeringen (premies) uitgegeven tegenover ~2400 euro in Duitsland. Als je het totaal aan premies correlleert aan het Bruto Binnenlands Product kom je op 10,5 % in Nederland en 6,5 % in Duitsland. Dit lijkt dus redelijk duidelijk er op te wijzen dat er in Nederland dus veel meer geld aan verzekeringen uitgegeven wordt!
Toch kan je dat niet zo simpel stellen omdat bijvoorbeeld het systeem van de zorgverzekering en navenant de premies helemaal anders zijn. 'Insurance Europe' laat bijvoorbeeld zien dat de gemiddelde Nederlander ~2500 euro aan premie per jaar betaald voor zorg, terwijl dat gemiddeld in Duitsland slechts ~450 euro is. Dat betekent natuurlijk niet dat de zorg in Duitsland in totaliteit veel minder geld kost, het wordt echter niet via de premies verrekend. Met andere woorden, de vraag: wie is er meer verzekerd? Kan niet eenvoudig beantwoord worden. Wellicht als een specifieke verzekering bekeken wordt, zoals vol-casko-verzekeringen van auto's of reisverzekeringen dat er nog iets zinnigs te zeggen valt. Wellicht een volgende blogbijdrage. Recentelijk zag ik dat mijn rijbewijs bijna verlopen was. Dat betekent dat ik het moet laten verlengen maar hoe doe je dat als je in het buitenland woont? Na wat gegoogle, heb ik gevonden dat ik het gewoon hier in Duitsland kan laten verlengen of eigenlijk kan laten omwisselen naar een Duits rijbewijs. Dat is best een goede deal want het Duitse rijbewijs is ongelimiteerd geldig! Dat wil zeggen je hoeft het niet iedere 10 jaar te verlengen. Kassa! Nu is er nog iets opvallends aan het Duitse rijbewijs: de pasfoto. Duitse pasfoto's zijn namelijk niet hetzelfde als Nederlandse pasfoto's! Dit hadden we al gemerkt toen we onze paspoorten gingen verlengen bij het consulaat in München. Het consulaat communiceerde namelijk zeer duidelijk dat we geen Duitse maar Nederlandse pasfoto's mee moesten nemen. Het verschil is relatief subtiel maar groot genoeg om de foto's af te wijzen als ze niet aan de criteria voldoen. Een van de verschillen is dat Duitse pasfoto's op 600 dpi afgedrukt moeten worden en Nederlandse op 400 dpi. Nu is dat redelijk onzinnig, omdat 300 dpi eigenlijk wel genoeg zou moeten zijn voor foto's, bovendien zal de gemiddelde gemeenteambtenaar niet het verschil zien tussen een 400 en 600 dpi pasfoto. Een veel belangrijker verschil is echter hoe groot je hoofd moet zijn op de pasfoto. Zoals in het voorbeeld te zien is, zijn de hoofden op Duitse pasfoto's iets groter dan die op Nederlandse. Zou hier een specifieke gedachte achter zitten? Big is Better? Hebben Duitsers grotere hoofden? Ik heb daar al een keertje over gespeculeerd naar aanleiding van de grotere kussenslopen bij de IKEA in Duitsland. Toch lijkt mij dat niet de reden. Wellicht is het gewoon toeval. De pasfoto-lobby in Nederland heeft in ieder geval beter zijn best gedaan want die kunnen iedere 10 jaar weer incasseren voor de noodzakelijke pasfoto's. In Duitsland kan je echter op je 80e nog steeds met een foto van toen je 18 was en net je rijbewijs gehaald had de straat op.
Oud en nieuw is alweer twee weken geleden, toch wilde ik nog even stilstaan bij 'Silvester' zoals ze het hier noemen en dan met name bij consumentenexplosieven. Vuurwerk kopen is hier namelijk behoorlijk eenvoudig. Het ligt gewoon in de supermarkt naast het bier en de cola (wel met een brandblusser ernaast, veiligheid voor alles, zie foto). Voor sommige pakketten moet je minstens 18 jaar zijn maar ik weet niet of ze dat echt streng controlleren. Met andere woorden, de regelgeving in Duitsland met betrekking tot vuurwerk lijkt een stuk losser dan in Nederland, je kan het bij bijna iedere supermarkt kopen. Heeft dat invloed op de aantallen? In 2016 is er in Nederland 68 miljoen euro aan legaal vuurwerk uitgegeven* terwijl in Duitsland 133 miljoen besteed werd**. Dat is per persoon omgeslagen dus 4 euro respectievelijk 1,6 euro, toch best een groot verschil. Hoewel vuurwerk in Nederland dus een stuk poplairder is dan in Duitsland, wordt ook hier discussie over overlast gevoerd. Er zijn al een paar steden waar een vuurwerkverbod is met oud en nieuw, Konstanz bijvoorbeeld, of Bad Wimpfen bij ons in de buurt. Hierbij wordt echter vaak het argument gebruikt dat de brandbare vakwerkhuizen en de slecht bereikbare smalle straatjes in oude stadscentra voor allerlei veiligheidsrisico's zorgen die door het verbieden van vuurwerk ingeperkt worden.
Na de vuurwerkramp in Enschede in 2000, is in Nederland in 2002 het 'Vuurwerkbesluit' in werking getreden met strengere regels met betrekking to vuurwerk. Ook op Europees niveau en in Duitsland zijn de regels na die ramp uitgebreid en verscherpt. Toch lijkt het er op dat die regels in Nederland strenger zijn en dat zou ook kunnen verklaren waarom het vuurwerk daar een stuk duurder is. Veel Nederlanders in de grensstreek halen hun vuurwerk dan ook in Duitsland, gewoon bij de supermarkt bijvoorbeeld***. * link Parool ** link Handelsdaten *** link Youtube De feestdagen zorgen voor vertraging bij het schrijven van blogbijdragen maar zijn ook een bijna eindeloze bron van inspiratie voor mijn blog. Ik heb al geschreven over de 'Plätzchen' (twee bijdragen geleden) maar ik heb nog veel meer verschillen tussen Nederland en Duitsland aan mijn lijstje toe kunnen voegen de laatste weken. Twee voorbeelden: Decemberzegels en Loodgieten. In Duitsland bestaan geen Decemberzegels, ondanks het feit dat ook hier best wel wat Kerstkaarten verstuurd worden. De preciese getallen in beide landen blijven wat onduidelijk maar ik begreep uit een interview met de PostNL marketing manager dat er afgelopen feestdagen in Nederland ongeveer 103 miljoen kaarten verstuurd waren, tegenover 115 vorig jaar en 130 het jaar daarvoor. Duitse getallen kon ik niet goed vinden, het enige wat ik gevonden heb was een verwijzing naar een lijstje van kaartenspecialist Greetz waarin Duitsland goed was voor 700 miljoen kaarten*. In de praktijk heb ik echter geen mensen hier gesproken die veel Kerstkaarten versturen, dus wellicht is dit verouderd. Aan de andere kant, als er al 700 miljoen kaarten verstuurd worden zonder die goedkope zegels...zijn ze wellicht niet eens nodig dus.
Een traditie in Duitsland die helemaal nieuw is voor mij, is 'loodgieten'. Hierbij neem je een blokje lood dat je smelt in een soort lepeltje boven een kaarsvlam. Dan werp je het gesmolten lood in een bakje water. De vorm die het dan krijgt probeer je te interpreteren en zou iets moeten betekenen voor je toekomst. Je kan ook nog een in lange lijsten opzoeken wat een specifieke vorm betekent**. Normaalgesproken doe je dit op Oudjaarsavond en weet je dus wat het komende jaar zal brengen. Bij mij leek het klompje een beetje op een 'teek'. Staat niet in de lijst, dus blijft mijn toekomst nog wat onduidelijk. *https://www.kerstmarkten.net/blog/hoeveel-kerstkaarten-worden-er-per-jaar-verstuurd/ **http://www.bleigiessen.de Graag wilde ik even de volgende twee observaties delen: Observatie 1: Laatst was ik weer eens in Utrecht op bezoek en toen fietste ik op mijn OV-fiets langs het gebouw waar vroeger uitgeverij 'Het Spectrum' gehuisvest was, aan de Montalbaendreef in Overvecht. Hier zit echter sinds enige tijd een kunstenaarsverzamelpand dat 'Das Spectrum' heet. De meeste van jullie zullen wel weten dat 'Das' het Duitse woord voor 'het' is. Spectrum schrijf je in het Duits echter met een 'k'. Observatie 2: Er bestond een Nederlands literair magazine dat heette: 'Das Magazin'. Tegenwoordig wordt het afgekort tot 'Das Mag' en heeft het de activiteiten uitgebreid; er worden ook boeken uitgegeven en festivals georganiseerd. Voordat het tijdschrift er was, had één van de oprichters al een podcast onder de naam: 'Literaturfest'. Het lijkt er dus op dat het gebruik van Duits klinkende titels, bij deze kunstenaars en creatieven populair is zonder dat daar een hele specifieke Duitse connectie hoeft te zijn. Grote vraag blijft: waarom? Mijn vrouw opperde dat men wellicht een associatie met het hippe, creatieve Berlijn wil oproepen? Als hoofdstad met een grote groep creatieven en kunstenaars wil je daar wellicht ook bij horen?
Natuurlijk, n=2, dus het zegt nog niet zo veel, maar ik heb echter het knagende gevoel dat ik nog wel vaker vergelijkbare voorbeelden in Nederland gezien heb, maar ja, hoe google je 'das'? In onze familie en vriendenkring zijn de laatste tijd veel kinderen geboren dus dat betekent: beschuit met muisjes! Lekker! Ik hou van deze traditionele lekkernij, trouwens ook van gestampte muisjes en van venkel, dat natuurlijk anijs-achtig smaakt. Maar toen ik dit vertelde aan Duitse vrienden kwam de vraag: Waarom eten jullie beschuit met muisjes, heeft dat een bepaalde betekenis? Dat moest ik echter wel even opzoeken, want ik had geen idee. Volgens Wikipedia lijken de anijszaadjes met suikermantel op kleine muisjes omdat het steeltje van het anijszaadje met een beetje fantasie op een muizenstaartje lijkt. Dit kan ik nog geloven maar vervolgens worden muizen opgevoerd als symbool voor vruchtbaarheid en dat vind ik niet zo sterk, alhoewel muizen natuurlijk fokken als konijnen. Een andere redenering die ik vond was dat aan anijs allerlei geneeskundige werkingen worden toegeschreven en het zou ook nog de lactatie op gang brengen. Klinkt allemaal een beetje 'Berendien uut Wisp' maar soms bevatten deze oude volkswijsheden natuurlijk een kern van waarheid. Beschuit is in het Duits 'Zwieback' van twee keer bakken maar de traditie is echter totaal onbekend. Voor zover ik weet is er ook geen specifieke tractatie die na een geboorte uitgedeeld wordt. Wat ze echter wel weer hebben: Anisplätzchen! Tot voor kort had ik hier nog niet van gehoord maar het is een traditie om tijdens de Advent, zelf kerstkoekjes (zogenaamde Plätzchen) te bakken. Hierbij kan je aan verschillende varianten denken zoals Zimtsterne (kaneelsterren), Vanillekipferl (maanvormige vanillekoekjes) en dus Anisplätzchen (koekjes met anijssmaak). Nadat ik bij verschillende vrienden van deze koekjes heb mogen proeven, ben ik van mening dat het een mooie traditie is, die in Nederland ook ingevoerd zou kunnen worden.
Toen ik vorige week over de verschillen en overeenkomsten tussen de wellichte grootste Duitse en Nederlandse meestervervalsers wilde schrijven, bleek er zo veel over te vertellen te zijn, dat het niet in één aflevering zou passen. Vorige week de focus op de Duitser Beltracchi en zijn link met Oud-Hollands wit (verf dus). Zijn gebruik daarvan op een schilderij in de trant van Campendonk, leidde uiteindelijk tot zijn ondergang (zie vorige week). Enigzins frappant was, dat de echte schilderijen van Campendonk in de aanloop naar de tweede wereldoorlog tot entartete kunst bestempeld waren. Die zullen dus toen ook niet veel waard geweest zijn in Duitsland. Daartegenover stonden de klassiekers van bijvoorbeeld Johannes Vermeer. Die waren zeer geliefd bij de Nazi-kopstukken Göring en Hitler. Zij 'kochten' overal in Europa schilderijen en andere kunst om hun megalomane hebzucht te bevredigen. De Nederlandse meestervervalser Han van Meegeren speelde daar handig op in. Met een zelfde soort inventiviteit die ook Beltracchi aan de dag legt experimenteerde van Meegeren met het verouderen van verf zodat het leek alsof de schilderijen al eeuwenoud waren. Zowel van Meegeren als Beltracchi gebruikten oude doeken waar ze verf vanaf schraapten en hun nieuwe werk overheen schilderen. Beiden gebruikten de pigmenten die pasten bij de desbetreffende tijd. Zinkwit of titaanwit had Vermeer niet, die deed het met loodwit maar van Meegeren wist dat en kon dit soort oude pigmenten verkrijgen en gebruiken voor zijn vervalsingen. Nog een overeenkomst, beide vervalsers maakten geen kopien van schilderijen maar exemplaren in de stijl van de bewuste schilder die ze wilden nadoen. Zo kon van Meegeren verschillende schilderijen maken die aan bijvoorbeeld Frans Hals en Johannes Vermeer toegeschreven werden. Zonder dat hij ontmaskerd werd kwam hij echter toch in de problemen na de tweede wereldoorlog. Hij werd namelijk aangeklaagd wegens landverraad en collaboratie omdat hij aan Hermann Göring een schilderij van Vermeer; 'Christus en de overspelige vrouw', had verkocht en dat is Nederlands cultureel erfgoed. Hij zou hiervoor de doodstraf kunnen krijgen, tenzij hij zou getuigen dat het schilderij vals was en dat hij het zelf gemaakt had. Die getuigenis bleek echter niet genoeg, het was in de ogen van de rechters slechts een smoesje om onder de rechtzaak uit te komen. Pas toen hij ter plekke in de rechtbank kon laten zien dat hij een nieuwe Vermeer kon schilderen werd hij vrijgesproken van collaboratie, maar veroordeeld wegens vervalsing!
De meestervervalser Wolfgang Beltracchi heeft hier zijn status als beroemde Duitser aan een merkwaardige carrière te danken. Nadat hij samen met zijn vrouw jarenlang in het geniep vervalsingen van allerlei wereldberoemde kunstenaars had geproduceerd, werd hij in 2010 ontmaskerd en later tot zes jaar gevangenisstraf veroordeeld. Hij is echter vorig jaar vervroegd vrijgelaten wegens goed gedrag en weer volop aan het schilderen, maar nu onder zijn eigen naam. Met een spottend glimlachje claimt hij dat er nog ongeveer 230 (vervalste) schilderijen van zijn hand in omloop zijn, zonder te zeggen welke dat precies zijn. Dat houdt het natuurlijk allemaal een beetje spannend. Waarschijnlijk zitten sommige twijfelende eigenaren ook helemaal niet te wachten op een onderzoek dat bevestigt dat hun kunstwerk eigenlijk een vervalsing is. Een chemische analyse van het wit dat hij had gebruikt bij het schilderen van een schilderij in de stijl van de Duitse schilder Heinrich Campendonk deed hem uiteindelijk de das om. Voor het schilderij Rote Bild mit Pferden gebruikte Beltracchi wit uit een tube 'Oud Hollands Zinkwit'. De (Nederlandse) verfproducent had er echter ook nog 2% 'Titaanwit' in gestopt, dat ten tijden van Heinrich Campendonk nog niet bestond. Toen dit bij een controle aan het licht kwam ging het balletje rollen, werden er meer vragen gesteld en werd hij uiteindelijk opgepakt en veroordeeld. Die Campendonk vluchtte trouwens in 1934, eerst naar België en daarna naar Nederland omdat zijn kunst in Duitsland onder de nationaal-socialisten tot 'Entartete Kunst' bestempeld was. Na de oorlog bleef hij in Nederland en liet hij zich naturaliseren. Nu hij weer vrij is, heeft Beltracchi verschillende optredens op TV waar hij laat zien hoe hij te werk ging. Hij schildert bijvoorbeeld bekende Duitsers in de stijl van Henri de Toulouse-Lautrec, Max Beckmann of Anthonius van Dijck. Een breed palet aan stijlen dus, waar Beltracchi zich ook op voor laat staan. Terwijl hij schildert kletst hij met zijn beroemde modellen en wordt en passant nog even de Duitse elitaire kunstwereld met de grond gelijk gemaakt (eigenlijk ook allemaal een stelletje oplichters). Ik kan me goed voorstellen dat die inderdaad knarsetandend voor de TV zitten, enigszins terecht natuurlijk want ze hebben enorme steken laten vallen in de tientallen jaren die Beltracchi zijn vervalsingen ongestoord heeft kunnen verkopen. Mensen smullen natuurlijk van dit soort verhalen en hij heeft sinds zijn gevangenisstraf een behoorlijke groep fans gekregen. Mede daardoor verkoopt hij zijn eigen schilderijen nu voor flinke bedragen!
Er is nog meer over Duitslands bekendste vervalser te vertellen en met name ook over de paralellen met Nederlands bekendste vervalser: Han van Meegeren. Dat komt in de volgende bijdrage. |
Archives
November 2016
|