Met andere woorden, er is wellicht ook in Nederland markt voor de 'RunPee'-app. Dit is een app waarbij je kan zien wat geschikte delen van een film zijn om snel even naar het toilet te rennen. Wat de criteria precies zijn om een bepaald stuk film tot 'Peetime' te bestempelen is onduidelijk. Wellicht een stukje natuurschoon, een stukje onbelangrijk subplot...? Maar ik kan me persoonlijk goed voorstellen dat het handig kan zijn. Bovendien kan je een samenvatting van de minuten die je gemist hebt nalezen op je telefoon. Zit echter wel weer met dat ding in je handen in de bioscoop.
Ik dacht tot voor kort: in Nederland is het standaard dat (bijna) iedere bioscoop pauzes tijdens de film inlaste waarbij je even naar het toilet kan, nog wat te drinken kan kopen etc. Toen we dus naar Duitsland verhuisde merkte ik dat dat hier eigenlijk nooit gebeurd. Toen ik ging googelen, merkte ik echter mijn kennis over de Nederlandse bios verouderd is. Meerdere grote ketens in Nederland hebben namelijk de (plas)pauze afgeschaft! Met andere woorden, er is wellicht ook in Nederland markt voor de 'RunPee'-app. Dit is een app waarbij je kan zien wat geschikte delen van een film zijn om snel even naar het toilet te rennen. Wat de criteria precies zijn om een bepaald stuk film tot 'Peetime' te bestempelen is onduidelijk. Wellicht een stukje natuurschoon, een stukje onbelangrijk subplot...? Maar ik kan me persoonlijk goed voorstellen dat het handig kan zijn. Bovendien kan je een samenvatting van de minuten die je gemist hebt nalezen op je telefoon. Zit echter wel weer met dat ding in je handen in de bioscoop. Is dit nu een verbetering ten opzicht van pauzes? Filmsnobs konden vroeger in Nederland in ieder geval altijd zeer fijn klagen met het argument dat de pauze je helemaal uit de film haalt. Aan de andere kant kan je beargumenteren dat een steeds vollere blaas je ook helemaal uit de film haalt. Extra verkoop van drankjes en popcorn in de pauze is voor bioscopen ook nog interessant neem ik aan, bovendien wordt de plaspauze door de vergrijzing waarschijnlijk steeds belangrijker. Als compromis heeft het Duitse UCI Kinowelt alleen bij films langer dan 130 minuten een pauze. Of toch RunPee installeren.
0 Comments
Ook al woon ik nu al vierenhalf jaar in Duitsland, toch kom ik zeer regelmatig dingen tegen waar ik nog nooit van gehoord had zoals: Handkäse mit Musik. Letterlijk vertaald is dit 'Handkaas met muziek' en zo staat het ook op de menukaart. 'Handkaas' omdat deze kaas vroeger met de hand gevormd werd, en 'met muziek' omdat je het met rauwe uien eet en later op de avond je darmen zich dus in het gesprek mengen. In Nederland eten we natuurlijk frikandel speciaal met rauwe uien, dus we zouden dat eventueel om kunnen dopen tot 'frikandel met muziek'. Het grappige is dat je naast de uien er ook vaak karwijzaad bij eet en karwij weer op komijn lijkt. Met andere woorden is het dus de Duitse versie van komijnekaas! Toch lijkt mij komijnekaas met rauwe uien niet direkt een lekkernij, maar wellicht moet ik het gewoon een keer proberen. Andersom kregen wij vorige week een pakketje vanuit Nederland met Jodenkoeken. Ik realiseerde mij pas deze week, dat die koeken hier in Duitsland dan weer volslagen onbekend zijn. Zou dat ook met de naam te maken kunnen hebben? De tweede wereldoorlog heeft natuurlijk in een land als Duitsland hele concrete nawerkingen tot op de dag van vandaag maar het afwezig zijn van Jodenkoeken heeft daar denk ik niet mee te maken. Als ik de website van het Nederlandse Bakkerijmuseum mag geloven zijn er vier mogelijke redenen waarom Jodenkoeken zo heten. i) er was ooit eens een Joodse bakker die deze koeken uitgevonden hat, ii) hij was niet joods, maar heette 'de Joode', iii) omdat ze koeken relatief eenvoudig zijn, zijn ze goedkoop, daarom de negatieve associatie met joods, iiii) de koeken zouden op de joodse matses lijken. Ook hier zie je dus dat afhankelijk van de etymologie een woord als Jodenkoek een andere associatie kan krijgen.
Vanavond bezoek ik mijn eerste 'Polterabend'. Kort gezegd is dit een soort 'pre-wedding-party' waarbij traditioneel met aardewerk gegooid wordt, want scherven brengen geluk. Normaal gesproken is het een relatief groot feest waar iedereen voor uitgenodigd wordt. Zelfs mensen die geen uitnodiging voor de bruiloft zelf hebben, kunnen komen, zoals vage bekenden of collega's bijvoorbeeld. Ik heb pas vandaag begrepen, dat ik eigenlijk iets van aardewerk mee had moeten nemen van thuis, maar dat is dus te laat want ik kom daar niet meer langs. Misschien valt het ook wel mee met dat produceren van scherven, want het feestje vindt in een bar in de stad plaats en niet zoals traditie is, bij het bruidspaar of bij de (schoon)ouders thuis. Het zou zo maar kunnen dat het kapotsmijten van aardewerk door de bareigenaar niet gewaardeerd wordt. Het laat zien dat dit soort tradities ook aan verandering onderhevig zijn. In de publicatie 'Alltag in Rheinland 'van het 'Institut für Landeskunde und Regionalgeschichte', wordt geopperd dat de polterabend aan populariteit inboet omdat de meer op angelsaksische leest geschoeide vrijgezellenfeestjes de plaats innemen. Toch kan je beide feesten niet goed vergelijken. Waar de polterabend voor vrienden, familie, buren, bekenden, collega's etc. is, zijn de vrijgezellenfeestjes voor een kleine groep goede vrienden (meestal ook nog eens van hetzelfde geslacht). Ook leuk natuurlijk, maar zo'n polterabend vervult meer een soort algemene functie waarbij complete gemeenschappen betrokken zijn. In die zin is de verschuiving ook een symbool voor een verschuiving van een meer gemeenschap-georiënteerde naar individueel-georiënteerde samenleving.
Zijn er woorden die je met verschillende lidwoorden kan gebruiken? Was de vraag die ik laatst met een paar vrienden op een terras probeerde te beantwoorden. Het enige voorbeeld waar we op konden komen was: 'de idee' en 'het idee'. Later nog even opgezocht in 'Maar zo heb ik het geleerd – De waarheid achter 50 taalkwesties' van Wouter van Wingerden, dat het gebruik van de verschillende lidwoorden bij 'idee', toegestaan is en dat er nog een subtiel betekenisverschil mee gepaard gaat. 'Het idee' is zoals je het gebruikt in: 'Ik heb een idee; laten we een kop koffie gaan drinken'. Bij 'de idee' gaat het meer om conceptuele, abstracte ideeën zoals: 'De idee dat de mens zelf beslist of er met jou een kop koffie gedronken wordt'.
In het magnifieke 'Opperlans!' van Battus, een must-have voor taalfanatici, worden nog een paar hele mooie voorbeelden genoemd, van woorden wiens betekenissen afhangen van het lidwoord. Battus weet het ook nog in één zinnetje te gieten. De mooiste vind ik: 'De portier opent het portier'. Gelijk vroeg ik me af, hoe zit dit in het Duits? In het Duits zijn er natuurlijk drie basis lidwoorden: der, die en das. Bestaan er woorden waarbij ieder lidwoord een verschillende betekenis oplevert?...Voor de gemiddelde Nederlander is dit natuurlijk een groot raadsel, maar neem het van mij aan, voor de gemiddelde Duitser is dit ook een moeilijke vraag. Toch ben ik een keer op een voorbeeld gestoten, het woord 'Band'. 'Der Band' betekent het boek uit een serie, 'das Band' betekent band als in rubberband, 'die Band' is een groep muzikanten. Na een korte search op het internet heb ik ook nog 'der Single', als in de alleenstaande, 'die Single', het muzieknummer en 'das Single', de tennismatch. Er zijn natuurlijk ook woorden waar er over het juiste lidwoord getwist wordt. Er is één voorbeeld dat hier in Duitsland de gemoederen ernstig verhit: 'die Nutella', 'das Nutella' of 'der Nutella'. De meeste mensen zijn het er over eens dat 'der Nutella' niet kan, maar over de andere twee opties wordt nog heftig gestreden. Op tv zag ik laatst een registratie van een satirische evenement in Beieren waarbij politici in hun hemd gezet werden: de Hofbräuhaus Maibockanstich*. Een grote groep Beierse en ook nationale politic komen bij elkaar om het nieuwe Bockbier te proeven. Bij dit evenement komt een cabaratier deze notabelen de 'Leviten' (de les) lezen. Die lachen als boeren met kiespijn als het over henzelf gaat en uit volle borst als het over de concurrentie gaat. Dit proces van het te kijk zetten van politici wordt 'derblecken' genoemd en betekent zoiets als het laten zien van je tanden. Bij de Hofbräuhaus Maibockanstich was de Beierse minister van financiën Marcus Söder van de CSU diegene die een speech hield. Hij deed dat met de nodige zelfspot. Hij zei bijvoorbeeld dat zijn carriereperspectief enigzins vergelijkbaar was met dat van Prins Charles. Hij zinspeelde daarmee op het aanblijven van de 68-jarige voorzitter van de CSU, Horst Seehofer die aan heeft gegeven nog lang niet op te willen houden, en die daardoor Söders carriere enigzins blokkeert Eind april was in Amerika het traditionele White House Correspondents Dinner. Op dit jaarlijkse evenement wordt als sinds 1921 de draak gestoken met de president en zijn kabinet. De president mag zelf ook een 'stukje' doen en met name Obama was daar best bedreven in, hoewel hij gewoon tekstschrijvers inhuurt voor zijn grappen. Dit jaar was uniek omdat president Trump er niet bij was. Dat is blijkbaar alleen één keer eerder gebeurd met Ronald Reagan, maar dat kwam omdat hij een maand eerder neergeschoten was,... lijkt me een redelijk goede reden. Ik heb er een paar stukjes van gezien en er zaten wel een paar goede grappen bij (..not see Steven Bannon) maar echt mijn humor is het niet. Belangrijker lijkt me echter dat het plaats kan vinden zonder dat makers en bezoekers bang hoeven te zijn om in de gevangenis terecht te komen en dat politici een zekere hoeveelheid zelfspot kunnen laten zien.
In Nederland is in 2016 ook zoiets georganiseerd. Onze versie van het Correspondents Dinner werd bijgewoond door politici, parlementaire journalisten en Gordon. Rutte hield een verhaal en deed dat best aardig. Daarna mocht komiek Dolf Jansen een stokje overnemen. Er werden veel grappen gemaakt over Gordon en Frits Wester maar Dolf kon toch ook vrijuit grappen maken over de rug van Mark Rutte en het regeringsbeleid. In 2017 werd het vanwege de verkiezingen overgeslagen (waarom eigenlijk?), dus ik vraag me af of dit nu het begin of al weer het einde van een traditie is, zou toch jammer zijn. Niet dat ik de grappen nu zo leuk vond, maar het lijkt mij dat het goed is dat politici een zekere hoeveelheid zelfspot hebben, en zo'n evenement is het levende bewijs daarvoor. * een vergelijkbaar evenement is de Nockherberg Starkbieranstich Twee weken geleden was ik op een bruiloft en dat is natuurlijk een tijd en plek waar veel verschillende tradities in ere worden gehouden. ...En die zijn niet perse hetzelfde in de buurlanden Nederland en Duitsland. In Nederland is het traditie dat katholieken de trouwring links dragen terwijl protestanten hun ring rechts dragen. In Duitsland (en Oostenrijk en Zwitserland) is dat echter geloofsonafhankelijk en worden trouwringen normaal gesproken rechts gedragen. Nog een verschil is dat het in Duitsland toch nog steeds veel meer in de kerk getrouwd wordt. De cijfers laten het volgende zien: in 2015 zijn er in Nederland 1910 katholieke huwelijken gesloten. Op 3882000 katholieken is dat 0,5 promille terwijl in hetzelfde jaar in Duitsland 44298 katholieke huwelijken op 23761806 katholieken, dus 1,9 promille, bijna vier keer zoveel als in Nederland*.
Dan heb je in Duitsland nog de Polteravond, een soort pre-party op de avond voor de bruiloft, of soms een week eerder. Familie en vrienden komen bij elkaar, nemen aardewerk mee en gooien dat kapot onder het motto 'scherven brengen geluk'. Dat daar ook nog bier bij gedronken wordt spreekt natuurlijk vanzelf. Dit is dus niet hetzelfde als een vrijgezellenfeest. Die worden hier Junggesellenabschied (of Junggesellinnenabschied) genoemd en net als in Nederland zijn de groepjes vrijgezellen op zaterdagmiddag door de stad trekken in malle pakjes makkelijk te herkennen. Dit lijkt echter eerder iets wat door de globalisering juist overal meer op elkaar gaat lijken dus. *Cijfers van de Deutsche Bisschofs Konferenz en het Kaski: Onderzoekscentrum religie en samenleving van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hier in Duitsland is het een bekend grapje: Wat krijg je als je drie keer zakt voor je rijexamen?.... Dan krijg je een geel nummerbord! Met andere woorden, Nederlanders hebben een slechte reputatie wat betreft het besturen van auto's. Is deze reputatie terecht? Hoe zou je dit uit kunnen zoeken? Op sommige Duitse snelwegen zijn er geen maximale snelheden, als je daar maar af en toe gebruik van maakt zoals de Nederlander op vakantie, gaat dat wellicht wel eens mis. Je zou kunnen kijken naar aantallen ongevallen met Nederlanders op Duitse wegen maar, hoe kom je aan die cijfers? Bovendien is het lastig want waar vergelijk je dat getal dan mee? Wat ik dus eerst maar eens even getracht heb uit te vinden of er veel verschillen zijn bij het halen van het rijbewijs, maar dat lijkt niet veel uit te maken. Zowel in Nederland als in Duitsland moet je ongeveer rekenen met 35 lesuren (gemiddeld) en kosten die in de richting gaan van 1700 euro voor het hele pakket (theorie, lessen, examen etc.). Een opvallend verschil is echter dat in Duitsland een EHBO cursus verplicht is als je je rijbewijs wil halen. Die moet je er dus ook nog bij optellen maar heeft weinig te maken met rijkwaliteit.... Alhoewel je zou kunnen beargumenteren dat als je een verplichte EHBO cursus hebt gedaan, je wellicht net iets meer stil hebt gestaan bij de mogelijkheid dat ongelukken kunnen gebeuren en dat je voorzichtiger rijdt?
Het is in Duitsland heel gebruikelijk om cash te betalen, veel vaker dan in Nederland*. Bij de kapper, bij de bakker, bij restaurants etc. Het is vaak zo dat het daar zelfs niet eens mogelijk is om met kaart te betalen. In een artikel op Quartz.com# uit 2014 wordt gespeculeerd over de verschillende redenen waarom dat zo zou zijn. Er wordt genoemd 1) de ervaring met hyperinflatie (ja, die van 1923!!), 2) het idee dat je beter in de gaten hebt hoeveel geld je uitgeeft als je contant betaalt en 3) de focus op privacy. Die koppeling met de hyperinflatie vind ik niet zo overtuigend, het is tenslotte alweer bijna 100 jaar geleden. Bovendien snap ik ook niet direct waarom hyperinflatie zou leiden tot een verhoogd gebruik van contant geld. Die andere twee argumenten snijden wat mij betreft meer hout. Met munten en briefjes heb je natuurlijk iets tastbaars in de hand en geef je wellicht zelfs minder geld uit. Toch staan ook hier de ontwikkelingen niet stil, bij verschillende banken zijn digitale huishoudboekjes ingevoerd die je direct kunnen laten zien aan welke dingen je afgelopen maand of jaar geld uitgegeven hebt, keurig in categorien verdeeld. Dat leidt echter direct naar het laatste argument, iets waar ze in Duitsland relatief veel aandacht voor is: Privacy. Als je alles met kaart betaalt staat zwart op wit waar jij je geld aan uitgegeven hebt. Rond mijn verjaardag kan ik beter niet alle afschriften bekijken omdat ik dan wellicht zie wat ik als kadootje krijg, is de toch de verrassing er af. Nog een voorbeeldje: ik lunch bijna iedere vrijdagmiddag bij Pizzeria Neckar (waar je alleen met cash kan betalen), maar mijn vrouw zal dat dus niet terug kunnen vinden in onze bankafschriften. Er zijn wellicht alleen wat aromatische aanwijzingen.
*http://www.mastercardadvisors.com/_assets/pdf/MasterCardAdvisors-CashlessSociety.pdf #https://qz.com/262595/why-germans-pay-cash-for-almost-everything/?utm_source=fb0916_2 Op mijn werk krijg ik zeer regelmatig emails waarin abusievelijk 'Viktor' geschreven wordt in plaats van 'Victor'. Dat deed mij nadenken over typisch Nederlandse en Duitse schrijfwijzen van voornamen. In Nederland is er een grappige database die wordt onderhouden door het Meertens Instituut: De Nederlandse Voornamenbank. Je kan daarin precies opzoeken hoeveel mensen jouw voornaam hebben. Ik weet nu dus dat er 5741 Nederlanders zijn met de voornaam 'Victor' en 548 met de voornaam 'Viktor' (cijfers van 2014). Nu heb ik mij voor deze blogbijdrage door een lijstje Duitse voornamen geworsteld en er een aantal namen uitgehaald die ik typisch Duits vond. Ik heb voor het idee alleen even naar de mannennamen gekeken. Daarna nagedacht of er een Nederlandse variant is en vervolgens beide varianten in de Nederlandse database opgezocht en de aantallen genoteerd. Dan krijg je dus de volgende tabel met links de Duitse variant, dan de Nederlandse en vervolgens rechts de namen waarvan ik geen Nederlandse variant kon bedenken en die ik dus als typisch Duits beschouw. Of heeft iemand een suggestie? Terzijde: Het Meertens Instituut deed en doet onderzoek in de volkskunde en kijkt daarbij ook naar de onomastiek; de betekenis, oorsprong en verspreiding van namen, vandaar die database. Het instituut wordt overigens zeer uitvoerig beschreven in de romancyclus 'Het Bureau' van J.J.Voskuil. In meer dan 5000 pagina's beschrijft hij daarbij de saaie kantoorbaan van Maarten Koning, het alter ego van Voskuil die daarwerkelijk meer als dertig jaar bij dit instituut werkte. Het is sinds 2012 ook in Duitsland onder de titel 'Das Büro' verschenen.
De Nederlandse Voornamenbank: https://www.meertens.knaw.nl/nvb/ De VVD heeft niet lang geleden een proefballonnetje opgelaten over de zogenaamde misleidende term 'vegetarische schnitzel'. Volgens de VVD zou dat in de toekomst niet meer mogen omdat consumenten hierdoor in verwarring gebracht zouden kunnen worden. Onoplettende consumenten kopen dan een vegetarische schnitzels, terwijl ze echt vlees zouden willen hebben. Dat kan natuurlijk niet! De oppositie vroeg heel spitsvondig of alcoholvrij bier dan ook geen bier meer mag heten. De VVD bleef daarop het antwoord schuldig. Hier in Duitsland is er een vergelijkbare discussie omdat de Duitse minister van Landbouw ook graag de term vegetarisch vlees zou willen verbieden. Iets vegetarisch zou geen currywurst mogen heten als er geen vlees in zit. Volgens mij leverde het hem in Duitsland minder spot op dan het de VVD in Nederland opleverde. De problematiek raakt echter aan een zeer fundamentele vraag: wanneer mag iets heten zoals het heet? In Duitsland bestond/bestaat het eeuwenoude zogenaamde 'Reinheitsgebot', een regel die bepaalt dat iets alleen 'bier' genoemd mag worden als het gemaakt is van water, mout (bijvoorbeeld gerstenmout) en hop. Zoiets als Kriek (Belgisch kersenbier) wordt volgens die definitie dus ook geen bier genoemd omdat daar nog andere ingredienten in zitten. Europese regelgeving zorgde echter ervoor dat in heel Europa de definitie van bier een stuk flexibeler werd. Ieder land kan echter zelf strengere wetten bedenken als ze dat willen, buitenlandse producenten hoeven zich daar dan echter niet altijd aan te houden. In Duitsland is het Reinheitsgebot dus nog wel geldig, maar alleen voor bier wat in Duitsland gebrouwen wordt. Grote brouwerijen vinden dat niet zo erg, zij gebruiken het met name als marketingtool, en het staat ook prominent op flesjes. Een soort kwaliteitszegel. Kleinere brouwerijen zijn wellicht minder gecharmeerd van deze regels, omdat hun innovatievere experimenten dus nog steeds niet zijn toegestaan. Nou ja, het mag wel, maar je mag dan geen 'Bier' op het etiket schrijven en dat blijft toch belangrijk voor de consument.
De marketingkracht van het Reinheitsgebot is zelfs naar andere branchen overgeslagen. Onze bakker zet bijvoorbeeld ook gebakken naar het 'Reinheitsgebot' op de broodzak. Puur marketing natuurlijk. Het is zelfs een tikkeltje merkwaardig omdat het reserveren van de grondstoffen tarwe en rogge voor de productie van brood in plaats van voor de productie van bier, een van de redenen was om in 1516(!) dit Reinheitsgebot voor bier in te voeren! Voor diegenen die het Duits machtig zijn, een documentaire waarom het Duitse bier gevaar loopt: http://www.ardmediathek.de/tv/45-Min/Unser-Bier-Hopfen-und-Malz-verloren/NDR-Fernsehen/Video?bcastId=12772246&documentId=38467028 |
Archives
November 2016
|